(وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً لِّلَّذِینَ ءَامَنُواْ امْرَاءَتَ فِرْعَوْنَ إِذْ قَالَتْ رَبِّ ابْنِ لِى عِندَکَ بَیْتًا فِى ا لْجَنَّةِ وَنَجِّنِى مِن فِرْعَوْنَ وَعَمَلِهِى وَنَجِّنِى مِنَ ا لْقَوْمِ الظَّلِمِینَ وَمَرْیَمَ ابْنَتَ عِمْرَا نَ الَّتِىَّ اءَحْصَنَتْ فَرْجَهَا (10تحریم) فَنَفَخْنَا فِیهِ مِن رُّوحِنَا وَصَدَّقَتْ بِکَلِمَتِ رَبِّهَا وَکُتُبِهِى وَکَانَتْ مِنَ ا لْقَنِتِینَ).

          و خداوند براى مؤ منان ،

                   به همسر فرعون مثل زده است

                       در آن هنگام که گفت : پروردگارا!

                             خانه اى براى من نزد خودت در بهشت بساز،

                                   و مرا از فرعون و عمل او نجات ده

                                    و مرا از قوم ستمکاران رهایى بخش !

و همچنین به مریم دختر عمران (مثل زده ) که دامان خود را پاک نگه داشت ، و ما از روح خود در او دمیدیم ، او کلمات پروردگار و کتابهایش را تصدیق کرد، و از مطیعان فرمان خدا بود.

وجه تشبیه 

خداوند متعال به دنبال مَثَل پیش که براى کافران ، همسر حضرت نوح و همسر حضرت لوط را مثال زده بود، در اینجا براى مؤ منان ، دو زن دیگر تاریخ را که هر دو اسوه مقاومت و پاکدامنى هستند، مثل مى زند. یکى همسر فرعون  است که در دستگاه جبّار آن جرثومه کفر به خداى یکتا ایمان آورد و قدرت همسرى چون فرعون و کفر او نتوانست به ایمان وى خدشه اى وارد سازد، و دوّمى مریم ، دختر عمران است که الگوى پاکدامنى است . و در مـجـمع البیان از ابو موسى از رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله وسلم ) روایت کرده کـه فـرمـود: از مردان ، بسیارى به حد کمال رسیدند، ولى از زنان به جز چهار نفر به حـد کـمـال نرسیدند، اول آسیه دختر مزاحم همسر فرعون ، و دوم مریم دختر عمران ، و سوم خدیجه دختر خویلد، و چهارم فاطمه دختر محمد (صلى اللّه علیه و آله وسلم ) بودند .
و در الدر المـنـثـور اسـت کـه احمد و طبرانى و حاکم ، (وى حدیث را صحیح دانسته )، از ابن عـبـاس روایـت کـرده انـد کـه گـفـت : رسـول خـدا (صـلى اللّه عـلیه و آله وسلم ) فرموده : افـضـل زنـان اهـل بـهشت ، خدیجه دختر خویلد، و فاطمه دختر محمد (صلى اللّه علیه و آله وسـلم )، و مریم دختر عمران ، و آسیه دختر مزاحم همسر فرعون است ، و در فضیلت او همین بـس کـه خـداى تـعـالى داسـتـانش را در قرآن براى ما ذکر کرده
معروف این است که نام همسر فرعون آسیه  و نام پدرش مزاحم  بوده است ، گفته اند هنگامى که معجزه موسى علیه السّلام را در مقابل ساحران مشاهده کرد، اعماق قلبش به نور ایمان روشن شد، و از همان لحظه به موسى  ایمان آورد. او پیوسته ایمان خود را مکتوم مى داشت ، ولى ایمان و عشق به خدا چیزى نیست که بتوان آن را همیشه کتمان کرد، هنگامى که فرعون از ایمان او باخبر شد، بارها او را نهى کرد، و اصرار داشت که دست از دامن آیین موسى علیه السّلام بردارد، و خداى او را رها کند، ولى این زن با استقامت هرگز تسلیم خواسته فرعون نشد.

سرانجام فرعون دستور داد دست و پاهایش را با میخها بسته ، در زیر آفتاب سوزان قرار دهند، و سنگ عظیمى بر سینه او بیفکنند، هنگامى که آخرین لحظه هاى عمر خود را مى گذراند، دعایش این بود: پروردگارا! براى من خانه اى در بهشت در جوار خودت بنا کن و مرا از فرعون و اعمالش رهایى بخش و مرا از این قوم ظالم نجات ده !.

خداوند نیز دعاى این زن مؤ من پاکبازِ فداکار را اجابت فرمود و او را در کنار بهترین زنان جهان ، مانند مریم قرار داد. چنانکه در همین آیات در ردیف او قرار گرفته است .

جالب اینکه همسر فرعون با این سخن کاخ عظیم فرعون را تحقیر مى کند و آن را در برابر خانه اى در جوار رحمت خدا به هیچ مى شمرد، و به این وسیله به آنها که او را نصیحت مى کردند که این همه امکانات چشمگیرى که از طریق ملکه مصر بودن  در اختیار توست با ایمان به مرد شبانى همچون موسى از دست نده ! پاسخ مى گوید:

و با جمله (نَجِّنى مِنْ فِرْعَونَ وَعَمَلِهِ) بیزارى خود را، هم از خود فرعون و هم از مظالم و جنایاتش ، اعلام مى دارد.

و با جمله (وَنَجِّنى مِنَ الْقَومِ الظّالِمینَ) ناهمرنگى خود را با محیط آلوده و بیگانگى خویش را از جنایات آنها برملا مى کند، و چقدر حساب شده است این جمله هاى سه گانه اى که این زن با معرفت و ایثارگر در واپسین لحظه هاى عمرش ‍بیان کرد، جمله هایى که مى تواند براى همه زنان و مردان مؤ من جهان ، الهام بخش باشد، جمله هایى که بهانه هاى واهى را از دست تمام کسانى که فشار محیط، یا همسر را، مجوّزى براى ترک اطاعت خدا و تقوا مى شمرند، مى گیرد.

مسلّماً زرق و برق و جلال و جبروتى برتر از دستگاه فرعونى وجود نداشت ، همان طور که فشار و شکنجه اى فراتر از شکنجه هاى فرعون جنایتکار نبود، ولى نه آن زرق و برق ، و نه این فشار و شکنجه ، آن زن مؤ من را به زانو در نیاورد و همچنان به راه خود در مسیر رضاى خدا ادامه داد تا جان خویش را در راه معشوق حقیقى فدا کرد.

قابل توجّه اینکه تقاضا مى کند خداوند خانه اى در بهشت و در نزد خودش ، براى او بنا کند، که در بهشت بودن جنبه جسمانى آن است ، و نزد خدا بودن جنبه روحانى آن ، و او هر دو را در یک عبارت کوتاه جمع کرده است

حضرت مریم ، دختر عمران دوّمین زن با شخصیّت که الگوى افراد با ایمان محسوب مى شود، بانویى پاکدامن ، و معتقد به پیامبران و کتب آسمانى آنان و مطیع و فرمانبردار پروردگار متعال بوده است .

در خصوص حضرت مریم نام مبارکش ذکر شده ، در صورتى که نام همسر فرعون تصریح نشده است . اصولاً در قرآن جز حضرت مریم نام هیچ زنى با صراحت برده نشده ؛ تنها اوست که نامش در حدود بیست و چند سوره  و متجاوز از سى آیه  آمده است و کراراً او را به پاکدامنى و عفّت ستوده است ؛ شاید این به خاطر رفتار ناپسندى باشد که یهودیان نسبت به وى روا داشته و به آن جناب تهمت بزرگ ناپاکدامنى زده اند که قرآن آن را بهتان عظیم   نامید و خداوند متعال از حیثیّت وى دفاع و از ساحت آن جناب رفع تهمت نموده است .

روایاتى پیرامون فضیلت فاطمه (ع )، خدیجه ، مریم و آسیه.

در اینجا قرآن شش وصف براى همسران خوب شمرده است که مى‏تواند الگوئى براى همه مسلمانان به هنگام انتخاب همسر باشد.

نخست اسلام و سپس ایمان یعنى اعتقادى که در اعماق قلب انسان نفوذ کند ، و سپس حالت قنوت یعنى تواضع و اطاعت از همسر و بعد از آن توبه یعنى اگر کار خلافى از او سر زند در اشتباه خود اصرار نورزد ، و از در عذرخواهى درآید.

و بعد از آن عبادت خداوند ، عبادتى که روح و جان او را بسازد ، و پاک و پاکیزه کند ، و سپس اطاعت فرمان خدا و پرهیز از هرگونه گناه

قابل توجه این که سائحات جمع ( سائح ) را بسیارى از مفسران به معنى صائم و روزه‏دار تفسیر کرده‏اند ، ولى به طورى که راغب در مفردات مى‏گوید روزه بر دو گونه است روزه حقیقى که به معنى ترک غذا و آمیزش است ، و روزه حکمى که به معنى نگهدارى اعضاى بدن از گناهان است ، و منظور از روزه در اینجا معنى دوم است ( این گفته راغب با توجه به مناسبت مقام جالب به نظر مى‏رسد ، ولى باید دانست که سائح را به معنى کسى که درطریق اطاعت خدا سیر مى‏کند نیز تفسیر کرده‏اند ) .

آیات فوق نشان مى‏دهد که پیامبر اسلام (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) نسبت به بعضى از همسرانش چنین بود ، آنها به خاطر رقابتهائى که با یکدیگر داشتند گاه روح پاک حضرتش را جریحه‏دار مى‏کردند ، و گاه به اعتراض نسبت به او و یا افشاء سرش مى‏پرداختند ، تا آنجا که خداوند به سرزنش آنان و دفاع از پیامبرش پرداخته و مؤکدترین بیان را در این زمینه فرموده و حتى آنها را تهدید به طلاق مى‏کند ، و چنانکه دیدیم بعد از ماجراى آیات فوق پیامبر (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) حدود یکماه از همسرانش قهر کرد ، شاید خود را اصلاح کنند ! اصولا تاریخ زندگى آن حضرت (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) به خوبى نشان مى‏دهد که بعضى از همسران پیامبر (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) نه تنها معرفت لازم را نسبت به مقام نبوت نداشتند ، بلکه گاه او را همچون یک فرد عادى مورد بازخواست ، و حتى خداى نکرده مورد اهانت قرار مى‏دادند 

اصولا تعبیر آیات فوق که مى‏گوید : هرگاه پیامبر شما را طلاق دهد خداوند زنانى از شما بهتر که واجد صفات ششگانه مذکور در آیه باشند به او مى‏دهد بیانگر این واقعیت است که لااقل بعضى از همسران حضرت واجد این شرایط نبودند.

رازدارى نه تنها از صفات مؤمنان حقیقى است که هر انسان با شخصیتى باید رازدار باشد ، این معنى در مورد دوستان نزدیک و همسر اهمیت بیشترى دارد ، در آیات فوق خواندیم که چگونه خداوند بعضى از همسران پیامبر (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) را به خاطر ترک رازدارى شدیدا ملامت و سرزنش مى‏کند.

برگفته از کتاب تفسیر نمونه وچهل مثل از قرآن  :حسین حقیقت جو